Ochruchy Przeszłości: Spoglądając przez ramię poszukiwaczy, fora internetowe

Działania i postawy polskich detektorystów można śledzić rejestrując się jako uczestnik w dedykowanych im grupach w mediach społecznościowych. Ten post ma na celu jedynie zasygnalizowanie problemu i potencjału, nie jest próbą wyczerpującego omówienia tematu.

Generalnie fora są bardziej przydatne jako źródło informacji „netnograficznych” niż np. Facebook czy Twitter. Materiał ma tendencję do organizowania się w sekcje, aw ramach tych ostatnich jako wątki kolejnych wpisów. „Wątki” na Facebooku i Twitterze szybko stają się bardziej zawiłe, gdy więcej osób przyłącza się i przekazuje swoje opinie.

Dwa główne fora to:

ODKRYWCA   forum działające przy czasopiśmie (ponad 58 000 członków, zob. Makowska i in. 2016, 174), które powstało we wrześniu 2002 r. i ma ponad 1,9 mln postów. Jest to trudne do wyszukania i podzielone na kilka sekcji, ale 90 000 postów dotyczy recenzji sprzętu do wykrywania metali, a 893 000 dotyczy popisywania się lub proszenia o pomoc w identyfikacji zebranych przedmiotów (o dziwo, tylko 33 000 z nich to monety). W żadnym wypadku nie wszystkie z tych obiektów należą do typu przedmiotów wydobytych przez wykrywacze metali, większość stanowią elementy umundurowania XX wieku i różnego rodzaju sprzętu wojskowego. Próbka wątków wykazała, że nieco ponad 25% dotyczyło obiektów tego rodzaju, które prawdopodobnie były wykopanymi znaleziskami. W sekcji monet był większy odsetek, ale większość polskich monet, które prawdopodobnie zostały wykopane, pochodziła z okresu po 1500 roku. Wydaje się, że użytkownicy forum używają go do identyfikacji monet wszystkich typów, w tym kupionych na rynku.

POSZUKIWANIE SKARBÓW, Drugie forum, forum „poszukiwanie skarbów”, powstało w styczniu 2002 roku i liczy 26 721 członków. Strona główna forum informuje, że w nim:

kilkaset osób odwiedza i pisze codziennie, kilkuletnia baza wiedzy, szereg artykułów, ciekawe i budzące emocje galerie oraz ładunek wiedzy z pokrewnych dziedzin. Ta strona i forum mają pomóc Ci rozwijać Twoje pasje, odpowiedzieć na Twoje pytania, aw końcu pomóc Ci przeżyć prawdziwą przygodę. To miejsce nie tylko dla poszukiwaczy [odkrywców], ale także pasjonatów historii, kolekcjonerów militariów i monet, historyków, otwartych archeologów, miłośników własnego regionu i wszystkich tych, którzy chętnie rozmawiają i słuchają o skarbach z przeszłości.

Co ciekawe, oba omawiane fora przedstawiają się jako miejsca, w których kolekcjonerzy nie tylko mogą dowiedzieć się o posiadanych artefaktach, ale także są promowane jako miejsca dzielenia się i rozpowszechniania zdobytej wiedzy. Forum „Poszukiwania Skarbów” zawiera około 651 000 wpisów ułożonych w sekcje. Spośród nich aż 456 000 dotyczy przedmiotów kolekcjonerskich (tu monety stanowią 166 000 słupków), choć ponownie dominuje militaria XX wieku. Podczas gdy niewielka część materiałów zawartych w tych różnych sekcjach wygląda lub jest uważana za wykopaną, na tym forum od lipca 2012 istnieje osobny dział „prosto z pola”, który zawiera głównie materiały odzyskane przez wykrywanie metali. 

Warto przejrzeć zawartość tego działu, aby sprawdzić, jak często polscy poszukiwacze zabytków z wykrywaczami metali mogą przeszukiwać stanowiska archeologiczne (Nota bene, przynajmniej jak często przyznają się do tego na forum internetowym). Obecnie zawiera 3163 wątków zawierających 51132 postów. Ponownie większość tego materiału to współczesne miltaria i inne niedawne obiekty. Ze względu na chaotyczną organizację materiału w ramach działów, trudno jest za pomocą forumowej wyszukiwarki określić dokładny skład pozostałych. Istnieje jednak ponad 177 przedmiotów z epoki brązu i ponad 73 z epoki żelaza, a także około 345 strzałek, które wraz z omawianymi znaleziskami 279 monet rzymskich sugerują dość intensywne wykrywanie metali w miejscach z okresu rzymskiego. Określenie „średniowieczny” ma 1115 trafień, głównie monet (w samym dziale monet liczba omawianych znalezisk wzrasta jednak po 1500 r.).

Forum „Poszukiwania Skarbów” daje być może pełniejszy obraz charakteru tej działalności niż ten prezentowany przez „Odkywca”. Wydaje się, że tutaj około 2000 postów odnoszących się do znalezisk z miejsc sprzed 1500 r.n.e. kontrastuje z 456 000 postami dotyczącymi artefaktów z dużo późniejszej daty (stosunek 1:26). Konsekwencje tego nie są do końca jasne, ale jednym ze sposobów ich interpretacji jest to, że liczby sugerują, że większość poszukiwaczy artefaktów w Polsce nie bierze na cel stanowisk archeologicznych sprzed XIX wieku jako źródła przedmiotów kolekcjonerskich. Stosunkowo duża liczba znalezisk monet i strzałek z okresu rzymskiego sugeruje jednak, że są jednak tacy, którzy tak robią. 

Możemy to porównać z informację o materiałów z kolekcji artefaktów przejętych podczas nalotów policyjnych, często i entuzjastycznie pokazywane na zdjęciach towarzyszących artykułom o kolejnym sukcesie polskiej policji. Tam widać, że większość kolekcji zawierają głównie militaria i inne przedmioty codziennego użytku z XIX i XX wieku. MoZna odnieść wrazenie, że wielu poszukiwacze artefaktów, którzy mają w ich kolekcji kilka przednowoczesnych antyków (na przykład strzałki i monety z okresu rzymskiego), zlokalizowało je przypadkowo, szukając późniejszych materiałów .