Kowalski, Wojciech (2017)
Historical Aspects of the Legal Protection of Cultural Heritage in Poland' [In:] Historical Perspective of Heritage Legislation: Balance bBetween Laws and Values'. International conference October 12-13, 2016 Niguliste Museum Tallinn, Estonia Conference proceedings. ICLAFI, ICOMOS Estonia. ICLAFI, ICOMOS Estonia NC, Estonian Academy ofArts, Tallinn, pp. 64-67. ISBN 978-9949-88-197-0
"Wraz z restytucją Polski w 1918 roku po I wojnie światowej [...] utworzono administrację konserwatorską dla całego kraju. Powołano ją na podstawie szybko wydanego Dekretu Rady Regencyjnej z dnia 31 października 1918 r na opiekę nad zabytkami sztuki i kultury18. Miała charakter jednolity i scentralizowany, a organem właściwym do spraw ochrony zabytków był Minister ds Sprawy religijne i oświecenie publiczne. Wszelkie czynności związane z tą ochroną wykonali powołani wojewódzcy konserwatorzy zabytków sztuki i kultury przez Ministra, który pracował w przydzielonych mu okręgach. Na polecenie o Panie ministrze, prowadzili inwentarz zabytków, dostępny dla zainteresowanych. W celu móc go sporządzić, wszyscy właściciele zabytków byli zobowiązani do ich udostępnienia w celu zbadania możliwej wartości historycznej. W oczekiwaniu na wpis do ww rejestru, wszystkie nieruchomości i mienie osobiste „pokazujące sztukę i kulturę przeszłości epok”, starsze niż 50 lat, podlegały ipso iure „ochronie prawnej” (art. 11). To było nie wolno niszczyć, zmieniać, rekonstruować itp. zabytków bez zezwolenia wojewódzki konserwator zabytków, który miał również prawo kontroli przebiegu prowadzonych prac na podstawie jego upoważnienia. Obejmuje to również „badania archeologiczne” (Artykuł 25). Podobne ograniczenia i zakazy „niszczyć, usuwać, sprzedawać, zastępować” itp związanych z zabytkami ruchomymi i ich zbiorami będącymi własnością „państwa, miast, wspólnoty administracyjne lub wyznaniowe, parafie i instytucje społeczne” (art. 20). Również „sprzedaż, zamiana, zastaw lub darowizna zabytków… należących do gmin, miast, parafie i instytucje publiczne” była kontrolowana i zapewniała jej wszelkie takie działania prawne zostały uznane ipso iure za nieważne i nieważne (art. 33). Wreszcie omawiany dekret wprowadził ogólny zakaz wywozu zabytków ruchomych za granicę oraz przewidziano możliwość wywłaszczenia zabytków ruchomych i nieruchomych w przypadku wystąpienia szczególnych zagrożeń. Na przykład „niebezpieczeństwo zniszczenia, uszkodzenia lub wywóz za granicę” zabytku będącego własnością prywatną mogłoby doprowadzić do jego wywłaszczenia, jeśli miało „wyjątkowe znaczenie narodowe” (art. 22). Dekret przewidywał również możliwość konfiskaty zabytku ruchomego „w przypadku tajnego wywozu lub usiłowania wywozu poza granice państwa” (art. 34). Nieprzestrzeganie ww dekret groził więzieniem i grzywną. Jak można sądzić z tej krótkiej analizy, wydanie dekretu w 1918 r. było próbą władz do podjęcia próby powstrzymania procesu niszczenia polskiego dziedzictwa kulturowego, które miało miejsce w ciągu 125 lat, kiedy Polska nie była niepodległym państwem, i także w czasie I wojny światowej. Masowe zniszczenia zabytków w czasie I wojny światowej, w tym np. zniszczenie całych miast, jak w przypadku bombardowania Kalisz, uzasadniał przyjęcie w dekrecie często surowych reguł. Wszystkie ogólnie zdefiniowane zabytki starsze niż 50 lat były objęte ochroną prawną jeszcze przed ich powstaniem badanie i wpis do rejestru. Daleko idące ograniczenie dotyczyło nie tylko na prawie własności, ale także na prawie do rozporządzania zabytkami, zwłaszcza tzw ruchome".
No comments:
Post a Comment